Użycie spójników „i” i „oraz” a przecinek oksfordzki

W polszczyźnie niestety nie mamy czegoś takiego, jak przecinek oksfordzki. A szkoda, bo jest to szalenie ciekawa konstrukcja językowa, szczególnie z logicznego punktu widzenia. W języku polskim może stanowić problem interpretacja logiczna zdania:

Dziś odwiedziła mnie najbliższa rodzina, mama i tata. (1)

Czy najbliższą rodziną autora jest mama i tata, czy też posiada najbliższą rodzinę, a oprócz tego mamę i tatę. Jednym słowem, czy zdanie to należy rozumieć jako

Dziś odwiedziła mnie najbliższa rodzina, czyli mama i tata. (2)

czy też

Dziś odwiedziła mnie najbliższa rodzina, a ponadto mama i tata. (3)

Oczywiście jeśli znaczenie tego zdania jest takie, jak podane w (2), aby uniknąć dwuznaczności, autor mógłby zapisać zdanie (1) następująco:

Dziś odwiedziła mnie najbliższa rodzina — mama i tata. (4)

gdzie zamiast niejednoznacznego przecinka wprowadzona została pauza (ewentualnie półpauza). Jednak należy tu stanowczo podkreślić, że sformułowanie (1) z językowego punktu widzenia jest całkowicie poprawne i żadna reguła polskiej gramatyki nie zabrania zapisania go w taki sposób.

Gdybyśmy mieli do dyspozycji coś na kształt „polskiego” przecinka oksfordzkiego, zdania (2) i (3) można by zapisać w poniższy sposób:

Dziś odwiedziła mnie najbliższa rodzina, mama i tata. (5)

 oraz

Dziś odwiedziła mnie najbliższa rodzina, mama, i tata. (6)

Tak więc „i” po przecinku oznaczałoby, że mamy w zdaniu do czynienia z wyliczeniem (najbliższa rodzina, mama, tata), a nie z opisem najbliższej rodziny.

Jednak sytuacja nie jest beznadziejna. Mamy przecież do dyspozycji spójnik „oraz”, który częstokroć jest stosowany całkowicie wymiennie z „i”. Dlatego można by przyjąć regułę, że użycie „oraz” oznacza wyliczenie, czyli że w zdaniu

Dziś odwiedziła mnie najbliższa rodzina, mama i tata. (7)

 „i” niejako definiuje opis tego, co znajduje się przed przecinkiem, natomiast w zwrocie

Dziś odwiedziła mnie najbliższa rodzina, mama oraz tata. (8)

użycie „oraz” oznacza ciąg dalszy wymieniania tego, co rozpoczął przecinek. Dzięki takiemu rozróżnieniu roli spójników, jak w zdaniach (7) i (8) łatwo byłoby zrozumieć logiczne znaczenie nieco bardziej złożonych zdań, takich jak na przykład:

Prace na ten arcyciekawy temat opublikowali Wheeler, Hawking i Penrose oraz Weinberg,

Gdyby obowiązywała proponowana przeze mnie reguła, natychmiast wiadomo, że Hawking i Penrose opublikowali pracę razem, a Weinberg, tak samo zresztą jak i Wheeler, jest samodzielnym autorem.